Het Depressiegala richtte zich dit jaar specifiek op jongeren, want ‘tienduizenden jongeren vinden of krijgen nu nog niet de zorg die ze nodig hebben’ aldus de website. Schrikbarende cijfers. Met één klik kom je te weten dat 1 op de 5 jongeren tussen 13 en 17 jaar last heeft gehad van depressieve gevoelens.* Organisator de Mental Health Foundation concludeert zelfs op basis van een Facebook-enquête (!) dat 56% van de jongeren tussen de 12-19 jaar depressieve periodes doormaakt. Is er sprake van een depressie-epidemie onder jongeren?

Daar lijkt het niet op. Het gaat de Nederlandse jeugd ‘op alle fronten erg goed’ aldus de Landelijke Jeugdmonitor 2016 van het CBS. Negen op de tien 12-25 jarigen zijn tevreden met hun leven, het meest met hun vriendenkring, woning en … psychische gezondheid.  En toch zouden alarmerend veel jongeren last hebben van ‘depressieve’ gevoelens en  ‘depressieve’  periodes? Je kunt je afvragen waarom de taal van depressie – een psychiatrische benadering – gebruikt wordt voor het gevoelsleven van jongeren. Alsof een grote groep jongeren één stap verwijderd is van een depressieve stoornis.

Neerslachtige gevoelens horen bij een normale ontwikkeling. Stemmingswisselingen bij tieners nemen af naarmate zij ouder worden. Dat is de belangrijkste conclusie van een langlopend Nederlands onderzoek (RADAR) – waarvoor 474 tieners gevolgd werden tussen hun dertiende tot hun achttiende jaar. ,,Dat komt doordat ze in deze fase leren om te gaan met hun emoties”, aldus Wim Meeus, hoogleraar Educatie en Pedagogiek aan de Universiteit van Utrecht.

Stofje

Onderscheid is nodig tussen neerslachtigheid en stemmingswisselingen die horen bij de adolescentie, en de ernstige somberheid die we depressie zijn gaan noemen. Dat vereist goede diagnostiek. Een depressie vaststellen bij jongeren is voor een psychiater geen gemakkelijke taak. Er heerst veel onduidelijkheid. Depressie is de naam die we aan ernstige somberheid hebben gegeven, niet de oorzaak ervan.

Depressie is geen hersenziekte, ‘je mist een stofje’ is een mythe gebleken. ,,Depressie blijft onzichtbaar en ongrijpbaar” aldus psychiater Bram Bakker, initiatiefnemer van het Depressiegala. Voor een juiste diagnose een groot probleem. Logisch dus dat zijn collega de Maastrichtse hoogleraar psychiatrie Jim van Os pleit voor onderzoek naar overdiagnosticering van depressie. Broodnodig in het huidige tijdsbeeld want onnodig vaak worden problemen bij opgroeien en opvoeden tot psychopathologie van het kind gemaakt. En ligt medicalisering op de loer.

Placebo

Een zorgwekkend voorbeeld. Antidepressiva voorschrijven voor jongeren is zeer omstreden. De werkzaamheid is gering, en bovendien is er een verhoogd risico op zelfmoordneigingen. Een placebo is in de meeste gevallen bewezen even effectief. Desalniettemin is het aantal jongeren tussen 15-19 jaar dat antidepressiva gebruikt de laatste jaren met 6% toegenomen, tot 21 jaar is sinds 2007 zelfs sprake van een stijging van 40%. En 80% van de eerste voorschriften is afkomstig van psychiaters.

De rijksoverheid is een landelijke campagne begonnen ‘om het taboe op depressie weg te nemen’. Met speciale aandacht voor jongeren tussen de 13 en 18 jaar. Het Depressiegala haakt daarop in: ‘Eén op de vijftien Nederlandse jongeren (13-18 jaar) krijgt een depressie’  laat organisator de Mental Health Foundation op de website weten. Misleidende informatie, want navraag bij het Trimbos Instituut leert dat 1-15 jongeren tussen de 18-24 jaar ‘een depressie heeft gehad’. Onder de 18 jaar zijn geen betrouwbare representatieve landelijke gegevens bekend.

Ook bij het Trimbos-onderzoek onder jongeren tussen 18-24 jaar waar het ministerie van VWS naar verwijst, is een kanttekening op zijn plaats. De resultaten zijn gebaseerd op diagnostische interviews, op basis van het zich kunnen herinneren van symptomen door de ondervraagde, en niet op een DSM-diagnose door een psychiater.

Depressie kan onnoemelijk leed veroorzaken. Aandacht voor kwetsbare jongeren is daarom een goede zaak. Alarmerende cijfers produceren en nodeloos onrust onder jongeren veroorzaken is dat niet.

 

*Inmiddels is de tekst op de website aangepast:  ‘Uit een onderzoek in Nederland is gebleken dat 1 op de 15 jongeren tussen 13 en 18 jaar last heeft gehad van depressieve gevoelens.’

Dit artikel is 21 januari 2017 op de opiniepagina verschenen van het Noordhollands Dagblad, De Haarlemse Courant en Het Leidsch Dagblad.

 

Naschrift:

Interview met Nieuwsuur (vanaf 13’44) naar aanleiding van dit artikel in de uitzending over het Depressiegala (19 januari 2020): ‘Subsidie Depressiegala nauwelijks naar depressie’ 

 

 

Bronnen:

Baars, L. (2016) Artikel over Landelijke Jeugdmonitor 2016: Jeugd rookt minder en leert beter. Trouw, 1 december.

Blik op nieuws (2017).  Ruim 80% jongeren verzwijgt depressieve gevoelens op school.

CBS (2016). Jaarrapport 2016 Landelijke Jeugdmonitor

Dehue, T. (2016). Het ‘ontbrekende stofje in het brein’. Essay: onbesuisde popularisering van de wetenschap. De Groene Amsterdammer, 3 februari.

Graaf, de, R. & Have, ten, M. & Dorsselaer, van , S. (2010) De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking (zie p.66: kracht en beperkingen van de studie). Trimbos-instituut, Utrecht.

Maciejewski, D.F., van Lier, P.A.C., Branje, S.J.T., Meeus, W.H.J. and Koot, H.M. (2015), A 5-Year Longitudinal Study on Mood Variability Across Adolescence Using Daily Diaries. Child Dev, 86: 1908-1921. https://doi.org/10.1111/cdev.12420

Ministerie van VWS (2016). Campagne ‘Omgaan met depressie’ – Tv-spot campagne Omgaan met depressie/jongeren.

Univers (2015). Hoe ouder de tiener hoe minder stemmingswisselingen. Universiteit Tilburg.

Vendrig, L. (2016). Antidepressiecampagne leidt tot meer depressie. Opiniestuk De Volkskrant, 28 september.

Website Depressiegala

Zembla (2016). De Piekerpil II

Verder lezen:

Bijl, D. (2019). Antidepressiva en depressie. Uitgeverij Lemniscaat, Rotterdam.