OPINIE | Homo sapiens is een meester in het bezweren van angst met rituelen. In de donkere Middeleeuwen spijkerden mensen knoflook boven de deur tegen vampiers. Op de Mongoolse steppen laten ouders – ingegeven door de hogere kindersterfte onder jongens – de haren van hun pasgeboren zoons lang groeien, opdat boze geesten ze voor meisjes aanzien. In Nederland anno 2020 zoekt circa één op de vijf middelbare scholen hun heil in mondkapjes voor leerlingen, uit angst voor covid-19. Zonder wetenschappelijke evidentie, zonder noodzaak. Opnieuw offert het onderwijs kinderen op het altaar van disproportionele angst.

De boodschap van het RIVM na een zonnige zomervakantie is helder: de scholen kunnen gewoon open. Zonder mondkapjes. Na de onnodige schoolsluiting slaat het onderwijs wederom een advies van het RIVM in de wind. Onomwonden stelt RIVM-hoofdwetenschapper Jaap van Dissel namens  het OMT in een persconferentie over mondkapjes (29 juli): ‘het wetenschappelijk bewijs ontbreekt domweg’. Conclusie: in dubio, abstine (bij twijfel, grijp dan niet in). ‘Natuurlijk kunnen mensen mondkapjes dragen, maar ze kunnen niet zeggen dat het een ‘evidence-based’ beslissing is aldus de Britse epidemioloog en hoogleraar Evidence-Based Medicine Carl Heneghan (Universiteit van Oxford).

Moeras

Zonder aarzeling stappen middelbare scholen het moeras in van de niet ‘evidence-based’ coronamaatregelen. Leerlingen worden geadviseerd of zelfs verplicht een mondkapje te dragen. Zo moeten ‘vooral de docenten extra beschermd worden’. Met de kennis van nu over transmissie van covid-19 een opmerkelijke redenering. Docenten lopen meer risico op besmetting in de lerarenkamer (of de supermarkt) dan in de klas. “Maandag, toen we het schooljaar openden, hadden zelfs 139 van de 140 brugklassers uit zichzelf een mondmasker opgezet. Ik heb ze een groot compliment gegeven”. De blijdschap van deze adjunct-directeur in het oosten des lands is potsierlijk door de onthutsende onwetendheid die erachter schuil gaat.

“de angst voor het virus is momenteel veel erger dan de schade” – Luc Bonneux

Het leeuwendeel van wetenschappelijk en epidemiologisch onderzoek laat zien dat voor kinderen en jongeren de gezondheidsrisico’s minimaal zijn, en de rol van scholen bij de verspreiding van covid-19 beperkt is. Paniek grijpt al te makkelijk om zich heen in het onderwijs. “de angst voor het virus is momenteel veel erger dan de schade” stelt de Belgische arts/epidemioloog Luc Bonneux vast. De alarmbel klinkt onmiddellijk na het verschijnen van een preprint of een Zuid-Koreaanse studie, de vernietigende kritiek op dezelfde studie maakt daarentegen geen indruk. Tegelijkertijd wordt cruciaal onderzoek genegeerd.

Zweden: scholen open, geen mondkapjes

De gezondheidsautoriteiten in Zweden (scholen open) en Finland (scholen dicht) vonden in een gezamenlijk onderzoek geen verschil tussen beide landen in incidentie van covid-19 in de leeftijdsgroep 1-19 jaar. Het al dan niet sluiten van scholen heeft geen meetbaar effect gehad op het aantal gevallen van covid-19 bij schoolgaande kinderen in Finland en Zweden. Bovendien laten data in Zweden zien dat het risico voor leerkrachten en docenten niet hoger is dan voor andere beroepsgroepen. Zweden: scholen open, geen mondkapjes en 1.8 miljoen blije kinderen. En ja, in Zweden is covid-19 onder controle. Zonder lockdown. Zonder paniek.

Het onderwijs als pedagogische setting en kennissector staat wederom te kijk door emoties te laten prevaleren boven rationele overwegingen. Het mondkapje in school is daarvan een treurigmakend symbool.  Dat pedagogisch Nederland niet op zijn achterste benen staat, is ronduit verbijsterend.

Veelzeggend is de reactie van de Zweedse staatsepidemioloog Anders Tegnell toen hem tijdens de wekelijkse persconferentie van het Folkhälsomyndigheten (het Zweedse RIVM) naar het nut van mondkapjes werd gevraagd: “nu mondkapjes op grote schaal gebruikt worden in real life omstandigheden kan men hopelijk voor de dag komen met nieuwe studies waaruit het nut blijkt.” Experimenteren met kinderen is moreel laakbaar. Leerkrachten en docenten zouden bij uitstek moeten vertrouwen op data en onderzoek, kennis en ratio. Maskers af.


Dit opiniestuk is gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad, zaterdag 5 september 2020.

NHD – Noordhollands Dagblad digitale krant: OPINIE | Mondkapjes af in het onderwijs! ’Emoties prevaleren boven rationele overwegingen’

Overzicht (meest relevante) bronnen

Bonneux, L. (2020) Luc Bonneux: ‘Mondmaskerplicht in buitenlucht is wetenschappelijk onzinnig’. DOORBRAAK.BE, 13 augustus 

Coenye, T., en Duyck, W. (2020). Ja, de scholen kunnen open. Ze moeten zelfs open. De Morgen, 10 augustus (zie voor tekst: website Wouter Duyck)

Erdbrink, T. en Schimmelpenninck, S. (2020) Docu: Zweden doen het anders – interview Anders Tegnell. VPRO, 11 juni

Fagan, P. (2020) Face masks make you stupid. The Critic, 28 juli 

Folkhälsomyndigheten (2020) Covid-19 in schoolchildren – A comparison between Finland and Sweden. Publicatiedatum: 7 juli

GOV.UK (2020). Press release: statement from the UK Chief Medical Officers on schools and childcare reopening. Department of Health & Social Care UK, 23 augustus

Heneghan, Carl – Hoogleraar Evidence-Based Medicine, Universiteit van Oxford. Curriculum vitae

Heneghan, C. en Jefferson, T. (2020). Masking lack of evidence with politics. Centre of Evidence-Based Medicine, Universiteit van Oxford

Heneghan, C., en Jefferson, T. (2020).  Oxford epidemiologists: suppression strategy not viable. Interview UnHerd, 18 juli  

Heneghan, C. (2020). Give all our youngsters a chance to study again, writes Professor CARL HENEGHAN. Mail Online, 1 september

Hermans, F. (2020). Op deze school draagt iedereen verplicht een mondkapje: ‘Sorry, ik was het even vergeten’. De Gelderlander, 27 augustus

InProportion2 (2020). School closures do not slow the spread of Covid-19, according to Finnish-Swedish official study Blog InProportion2, 26 juli

Kassa (2020). Veel mondkapjes voor consumenten houden virusdeeltjes niet tegen. Uitzending 17 oktober

Koops, R.W. (2020) The year of Disguises. American Institute for Economic Research (AIER), 16 oktober

NOS (2020). Mondkapjeskwestie verdeelt scholen, zorgen over gezondheidsrisico’s blijven. NOS, 25 augustus

RIVM (2020). Kinderen en school en COVID-19

Stadler, B. M. (2020). Masken der Angst. Achtgut.com, 5 september

Tagesschau.De (2020). RKI-studie: Wo sich die meisten Deutschen anstecken (rapport Robert Koch Intitute). Tagesschau, 22 augustus

The Local – Norway (2020) 200,000 would need to wear face masks to stop one new infection: Norway health agency. Publicatiedatum: 11 juni

TV Gids (2020). Terugkijken: persconferentie met o.a. Jaap van Dissel over mondkapjesplicht en coronavirus. TV Gids, 29 juli

Viner, R,., et al. (2020) Susceptibility to and transmission of COVID-19 amongst children and adolescents compared with adults: a systematic review and meta-analysis (preprint) MedRxiv, 20 augustus

Viner, R. (2020). Fragment uit: How are schools preparing to re-open in September? – “There’s very little evidence for the use of masks in schools. (..) For teenagers (..) we don’t have the evidence that this is useful” – SAGE-lid en voorzitter van het Royal College of Paediatrics and Children’s Health professor Russell Viner (11:50). BBC Newsnight, 25 augustus