OPINIE | In 1989 zag het Verdrag inzake de Rechten van het kind het levenslicht. Artikel 3: “Bij alle maatregelen die kinderen betreffen dient het belang van het kind voorop te staan.” Het is verbijsterend hoe snel in 2020 de rechten van kinderen wereldwijd overboord zijn gegaan. Met desastreuze gevolgen. Ook in Nederland.

In een land hier niet ver vandaan hebben kinderen tijdens de coronacrisis nog geen dag school gemist, kinderen die aan sport doen zijn er nog geen training of competitiewedstrijd bij ingeschoten. Geen sprookje, maar: Zweden – niet toevallig ook het land van Ellen Key, de invloedrijke Zweedse pedagoge die in 1900 de Eeuw van het Kind uitriep.

Zweedse keuze

Vanuit een sterk pedagogisch georiënteerde visie –  school en sport zijn heel belangrijk voor de (toekomstige) gezondheid van kinderen – hebben de gezondheidsautoriteiten in Zweden de keuze gemaakt scholen en sportfaciliteiten open te houden (voor kinderen geboren in 2005 en later). Mede gebaseerd op vroege data uit China waaruit bleek dat kinderen een beperkte rol spelen bij de verspreiding van het coronavirus. Terwijl in verreweg de meeste landen bijna reflexmatig de scholen sloten, bleef Zweden de wetenschap volgen. De Zweedse keuze is de meest verstandige gebleken. Tot groot geluk van 1,8 miljoen kinderen.

Een schril contrast met ons land waar het coronabeleid een pedagogische blik ontbeert. De negatieve impact van de schoolsluiting liegt er niet om. Als gevolg van de lockdown verloren leerlingen meer dan een vijfde van een schooljaar, zo blijkt uit onderzoek. Kwetsbare leerlingen zelfs anderhalf keer zoveel. De gemiddelde leerling maakte nagenoeg geen progressie tijdens het afstandsleren. Het sluiten van de basisscholen heeft een lagere levensverwachting tot gevolg zo luidt de verontrustende conclusie van onderzoekers in de Verenigde Staten. Arts, schrijver en emeritus hoogleraar gezondheidszorg en cultuur  Ivan Wolfers: “Uit dit onderzoek mag je afleiden dat het sluiten van scholen een groter gezondheidsprobleem oplevert dan het openhouden van scholen.”

Tegelijk met het sluiten van de scholen werden op 15 maart ook alle sportaccommodaties gesloten. Met als gevolg een dramatische terugval in het aantal kinderen dat aan sport doet: van 85 procent wekelijks sportende kinderen vorig jaar naar 35 procent in 2020. Met allerhande restricties mochten  kinderen later de wei weer in. Zonder ouders. Net als de schoolsluiting geen effect heeft gehad, sorteerde ook het publieksverbod bij sportwedstrijden nauwelijks effect.

Experiment

Niet Zweden is het experiment, het zijn beleidsmakers in Nederland die aan het experimenteren zijn. De Belgische arts/epidemioloog Luc Bonneux: ,,Kinderen en jongeren hebben niet veel meer last van covid dan van een wintergriep maar worden onevenredig hard getroffen door de coronamaatregelen.” De jongste generaties zijn de dupe van disproportionele angst. Bonneux: “Net als de griep treft die sterfte in overmaat oudere, verzwakte en chronisch zieke mensen. Helaas is ook de berichtgeving daarover ziek: om jongeren in het gareel te houden wordt hen angst aan gejaagd.”

Voor het grootste deel van de geschiedenis van homo sapiens waren infectieziekten de belangrijkste doodsoorzaak. Dankzij excellente wetenschappers is dat niet meer zo. De belangrijkste determinanten van gezondheid zijn sociaaleconomische factoren . De gevolgen van de veelal op angst gebaseerde en te vaak niet wetenschappelijk onderbouwde maatregelen worden steeds meer zichtbaar: armoede, werkloosheid, toenemende gezondheidsrisico’s.

,,De rekening ligt in de toekomst. Jongeren worden het hardst getroffen van iedereen”

Ruim 11% van de jongeren zit op het moment werkeloos thuis, een verdubbeling sinds het begin van het jaar. Studenten hebben het moeilijk. Alleen op hun kamer met een laptop online studeren, zonder sociale contacten,  geen stages, zonder bijbaantje.

,,De rekening ligt in de toekomst. Jongeren worden het hardst getroffen van iedereen”, aldus hoogleraar economie Barbara Baarsma die zich hard maakt voor een maatschappelijke kostenbatenanalyse. ,,Jongeren worden extreem beperkt”, maakt ook hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie Eveline Crone haar zorgen kenbaar. “We moeten harder nadenken wat er wel kan.” Epidemioloog en geriater Rudi Westendorp is eveneens kritisch op het huidige coronabeleid waarin het leven van kinderen en jongeren tot stilstand is gekomen. “We moeten echt ophouden met dat hameren.”

Pleitbezorger

Onlangs wierp nota bene de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) zich op als belangrijkste pleitbezorger voor de jongste generaties. De NOvA vraagt nadrukkelijk aandacht voor differentiatie van de maatregelen naar leeftijd. “Gebleken is dat jongeren in de regel niet in het ziekenhuis belanden of de zorg belasten. Zij worden echter wel ten volle geraakt door de maatregelen: onderwijs, sport en studie, hun mogelijkheden tot sociale ontwikkeling (uitgaansleven en sociale contacten) en werkgelegenheid.”

De belangen van kinderen en jongeren (en jongvolwassenen) worden nauwelijks meegewogen in het coronabeleid. Coronamaatregelen die van invloed zijn op het welzijn van kinderen en jongeren vereisen een pedagogische toets: meer oog voor proportionaliteit (staat het belang in verhouding tot de inbreuk) en subsidiariteit (is dit de beste manier om het doel te bereiken). De bewijzen dat de huidige maatregelen grote schade berokkenen stapelen zich op. Elk kind verdient een kansrijke start. Elke jongere en jongvolwassene verdient een hoopvolle toekomst. Het roer moet om. Anders dreigt uitgerekend de vitaalste generatie het kind van de rekening te worden.

Hans Koppies is orthopedagoog/ publicist, vader in een gezin met vijf kinderen en houdt de blog Pedagoogle bij.

Dit opiniestuk is gepubliceerd in het Noordhollands Dagblad op 21 november 2020: Jongeren zijn het kind van de coronarekening

Bronnen

The Price of panic (2020)

Baars, L. van. (2020). Mondkapje leidt tot hardere sfeer en toon op school. ‘Moet je oma ziek worden?’ Trouw, 16 november

Baarsma, B. (2020) BNR’s Big Five van het Coronaslagveld, 31 oktober

Bonneux, L. (2020) Een beleid op maat van de blanke middenklasse De Standaard, 16 november

Christakis, D., et al. (2020) Estimation of US Children’s Educational Attainment and Years of Life Lost Associated With Primary School Closures During the Coronavirus Disease 2019 Pandemic JAMA, 12 november

Cito (2020) Effecten afstandsonderwijs

Crone, E. (2020) Hoe vormt de coronacrisis Generatie Z? NRC-podcast Future Affairs, 12 november

Engzell, P., et al. (2020) The collateral damage to children’s education during lockdown VOX EU, 9 november

Folkhälsomyndigheten (2020) Information for sports clubs and training facilities about covid-19

Koelewijn, J. (2020) Epidemioloog en geriater Rudi Westendorp: ‘We hameren en hameren, en alles gaat kapot’ NRC , 5 november

Krisisinformation.SE (2020) Sport and exercise

Laer, E., t. (2020) Hoe corona gaten schiet in het cv van jongeren Financieel dagblad, 10 november

Nederlandse Orde van Advocaten (2020). NOvA: betere onderbouwing nodig voor coronaregelingen Wetgevingsadvies NOvA, 3 november

NOC/NSF (2020) Sportdeelname kinderen dramatisch gedaald, 4 juni 

Noordhollands Dagblad, 21 november: